[Cập nhật 2023] Quy định về điều kiện có hiệu lực của hợp đồng thương mại

Điều kiện có hiệu lực của hợp đồng thương mại được xác định dựa trên năng lực thực hiện hành vi dân sự của từng chủ thể, dựa theo Điều 7 trong Bộ Luật Thương mại năm 2005. Ngoài ra, các điều khoản chi tiết, thể thức cũng là yếu tố quyết định đến tính hiệu lực của hợp đồng giao kết thương mại.

Thế nào là hợp đồng thương mại?

Theo Luật Thương mại ban hành năm 2005, “Hoạt động thương mại là hoạt động nhằm mục đích sinh lợi, bao gồm mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ, đầu tư, xúc tiến thương mại và các hoạt động nhằm mục đích sinh lợi khác”.

Còn theo Luật Dân sự năm 2015, “Hợp đồng là sự thỏa thuận giữa các bên về việc xác lập, thay đổi hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự”. 

Từ hai định nghĩa trên có thể hiểu hợp đồng thương mại đơn giản là thỏa thuận giữa những chủ thể tham gia (tổ chức doanh nghiệp hoặc cá nhân, một trong các bên cần có tư cách thương nhân). Điều đó nhằm mục đích xác lập, điều chỉnh hoặc kết thúc quyền lợi và nghĩa của tất cả chủ thể tham gia vào hoạt động giao dịch hàng hóa, cung cấp dịch vụ thương mại.

Hợp đồng thương mại có đặc điểm gì?

Đặc điểm dễ nhận biết nhất của hợp đồng thương mại nằm ở mục đích sinh lời. Mỗi bên tham gia giao kết hợp đồng đều có thể thu lợi nhuận từ hoạt động giao dịch hàng hóa, cung cấp dịch vụ.

Chủ thể của loại hình hợp đồng này là cá nhân hoặc tổ chức doanh nghiệp. Trong số những chủ thể tham gia giao kết phải có ít nhất một chủ thể có tư cách thương nhân. Dựa vào Khoản 1, Điều 6 trong Luật Thương mại năm 2005, thương nhân ở đây gồm tổ chức kinh tế hoạt động hợp pháp, cá nhân hoạt động kinh doanh độc lập có đăng ký giấy phép kinh doanh.

Bên cạnh đó, đặc điểm hợp đồng thương mại còn thể hiện ở đối tượng giao dịch. Đối tượng trong hợp đồng thương mại là hàng hóa, dịch vụ cung cấp bởi chủ thể tham gia giao kết.

Trong đó, hàng hóa sẽ tồn tại theo dạng vô hình hoặc hữu hình. Hàng hóa hữu hình gồm loại hình tài sản như bất động sản, hàng hóa được tạo ra từ quá trình sản xuất, tài sản gắn liền trên đất đai (nhà ở, nhà xưởng,..). Còn hàng hóa vô hình là sản phẩm dựa trên sự sáng tạo (không tồn tại theo dạng vật chất), nhằm đáp ứng nhu cầu học tập, giải trí, áp  dụng vào hoạt động kinh doanh, sản xuất.

Điều kiện có hiệu lực của hợp đồng thương mại

Một hợp đồng thương mại chỉ chính thức có hiệu lực nếu đáp ứng những điều kiện cơ bản theo quy định của Luật Thương mại.

Điều kiện

Sau đây là phân tích 3 điều kiện cơ bản để một hợp đồng thương mại được coi là có hiệu lực.

• Chủ thể tham gia phải đảm bảo năng lực hành vi dân sự: Tất cả chủ thể tham gia ký kết hợp đồng phải có khả năng thực hiện hành vi dân sự, trong tình trạng tỉnh táo, không bị ép buộc hay đe dọa. Trong số các chủ thể tham gia giao kết cần có ít nhất một chủ thể có tư cách thương nhân (quy định trong Điều 7, Luật Thương mại năm 2005).
• Nội dung hợp đồng đúng luật: Mọi điều khoản trong hợp đồng thương mại không được vi phạm quy định pháp luật, phù hợp với quy chuẩn đạo đức. Nội dung trong hợp đồng cần phải được sự thống nhất của tất cả chủ thể tham gia. Thỏa thuận cần đề cập rõ một vài nội dung cơ bản như chủng loại hàng hóa, dịch vụ; giá cả; số lượng cụ thể; hình thức và thời điểm thanh toán; quyền và nghĩa vụ của từng bên; cách thức giải quyết nếu xảy ra tranh chấp;…
• Hình thức của hợp đồng: Nội dung của hợp đồng thương mại cần xác lập theo hình thức được pháp luật công nhận. Luật Thương mại năm 2005 chưa thống nhất quy định về mặt hình thức cho hợp đồng thương mại. Chính vì thế, tùy theo tính chất cụ thể hợp đồng, các bên tham gia cần tìm hiểu từng quy định riêng. Chẳng hạn như với hợp đồng bảo hiểm, hình thức giao kết cần thể hiện theo dạng văn bản.

Thời điểm có hiệu lực

Luật Dân sự năm 2015 đã quy định rõ thời điểm một hợp đồng chính thức có hiệu lực. Cụ thể trích dẫn luật “Hợp đồng được giao kết hợp pháp có hiệu lực từ thời điểm giao kết, trừ trường hợp có thỏa thuận khác hoặc luật liên quan có quy định khác.”

Từ quy định trên dễ thấy rằng một hợp đồng giao biết thương mại bắt đầu có hiệu lực vào một trong 3 thời điểm sau đây:

• Thời điểm hợp đồng chính thức được ký kết: Thường thì kể từ thời điểm tất cả các bên ký kết, hợp đồng sẽ bắt đầu có hiệu lực.
• Thời điểm theo thỏa thuận của thụ thể tham gia: Các chủ thể tham gia giao kết có thể thỏa thuận thời điểm hợp đồng có hiệu lực. Tất cả thỏa thuận cần dựa trên sự đồng thuận của tất cả các bên, thỏa thuận không được trái quy định pháp luật.
• Thời điểm dựa theo quy định liên quan: Áp dụng cho những hợp đồng thương mại mang tính đặc thù, chịu sự quản lý từ phía cơ quan nhà nước. Lúc này, thời điểm có hiệu lực của hợp đồng cần tuân theo quy định riêng của từng ngành.

Nguyên tắc trong giao kết hợp đồng thương mại

Dựa theo Điều 117 của Bộ luật Dân sự ban hành năm 2015, giao kết trong hợp đồng thương mại cần dựa trên tính bình đẳng, thiện chí giữa các bên. Có nghĩa, mọi bên tham gia giao kết đều có quyền đưa ra đề xuất thỏa thuận, ký kết tự nguyện sau khi đã tìm hiểu và đồng ý với tất cả thỏa thuận trong hợp đồng.

Ngoài ra, điều khoản trong hợp đồng phải đảm bảo không trái quy định pháp luật, phù hợp với tiêu chuẩn đạo đức kinh doanh và đạo đức xã hội. Quy trình thương thảo và ký kết cần diễn ra theo đúng quy định pháp luật.

Ký kết hợp đồng thương mại bằng phương thức điện tử

Công nghệ thông tin ngày càng thể hiện sức ảnh hưởng lớn trong các hoạt động thương mại, ngay cả việc ký kết hợp đồng cũng được số hóa thay vì lập hợp đồng bằng giấy như trước đây. Hiện nay rất nhiều doanh nghiệp đã và đang lựa chọn ký kết hợp đồng thương mại bằng phương thức điện tử để tiết kiệm thời gian và chi phí in ấn, lưu trữ, chuyển phát.

FPT là một trong những đơn vị đầu tiên được Bộ Công Thương cấp đăng ký cung cấp dịch vụ chứng thực hợp đồng điện tử tại Việt Nam. Giải pháp hợp đồng điện tử FPT.eContract của FPT giúp doanh nghiệp số hóa quy trình ký kết hợp đồng, tiến đến mô hình hoạt động không giấy tờ.

FPT.eContract rất tự hào khi nhận được sự tin tưởng của các doanh nghiệp lớn như Công ty CP Sữa Việt Nam Vinamilk, Ngân hàng Quốc tế VIB, hãng hàng không Vietjet,.. Nếu có nhu cầu áp dụng giải pháp hợp đồng điện tử FPT.eContract, quý khách hàng có thể tham khảo báo giá hợp đồng điện tử, hoặc liên hệ sớm với chúng tôi để được tư vấn chi tiết và demo miễn phí.

Lê Thị Mai Phương

Lê Thị Mai Phương là trưởng nhóm kinh doanh phụ trách nhiều sản phẩm tại FPT IS với những hiểu biết sâu rộng về sản phẩm & lĩnh vực chuyển đổi số. Không chỉ tập trung vào hoạt động tư vấn khách hàng, chị luôn cung cấp những nội dung hữu ích cho người đọc trên của website FPT.eContract